Obiekty Sakralne e-Katalog firm dla parafii

16 Stycznia 2013

Sacrum i ekologia – katedra p.w. Chrystusa - Światła w Oakland, USA

Katedra p.w. Chrystusa – Światła w kalifornijskim Oakland to jedna z największych i najbardziej prestiżowych realizacji sakralnych powstałych w ostatnich latach w USA. Zrealizowany w 2008 r. budynek zwraca uwagę zarówno oryginalną formą, jak i szeregiem nowoczesnych rozwiązań technologicznych zastosowanych przy jej wznoszeniu. Warto podkreślić, że ta ogromna konstrukcja to także przykład tzw. budowli pasywnej, zaprojektowanej z myślą o oszczędzaniu energii potrzebnej do jej użytkowania. Autorem projektu był Craig W. Hartman, związany z San Francisco architekt pracujący dla cieszącej się międzynarodową sławą amerykańskiej firmy Skidmore, Owings & Merrill (SOM).

Budowa nowej świątyni w Oakland była efektem zniszczenia poprzedniej katedry przez trzęsienie ziemi, które nawiedziło okolice Zatoki San Francisco w 1989 r. W wyniku wstrząsów runęła dotychczasowa, powstała jeszcze w XIX w katedra p.w. Św. Franciszka Salezego. Oakland to blisko półmilionowy ośrodek przemysłowy i portowy, który położony jest po wschodniej stronie zatoki, niemalże naprzeciwko miasta San Francisco. Od 1962 r. pełni on funkcję stolicy osobnej diecezji zamieszkiwanej obecnie przez ok. 600 tys. katolików, stanowiących ważny element wieloetnicznej i wieloreligijnej społeczności. Nowa katedra od samego początku projektowana była nie tylko jako dom Kościoła rzymskokatolickiego, ale również jako świątynia prowadząca ekumeniczny dialog z innymi religiami, będąca żywym symbolem odbudowy miasta.  

 

Dramatyczne dzieje poprzedniej katedry sprawiły, że nowa świątynia już na etapie projektu postrzegana była jako budowla niestandardowa, mogąca się przeciwstawić kolejnym trzęsieniom ziemi, które nie są rzadkim zjawiskiem u sejsmicznie aktywnych wybrzeży Kalifornii. Prace nad projektem rozpoczęto w 2003 r. kiedy posługę biskupią w Oakland pełnił od niedawna Allen Vigneron. Młody biskup postawił przed projektantami zadanie wzniesienia świątyni, która istnieć będzie przez przynajmniej trzysta lat. Zadanie powierzono sprawdzonej w architektonicznych eksperymentach firmie Skidmore, Owings & Merrill. To powstałe jeszcze przed drugą wojną światową biuro stanowi obecnie jedną z największych korporacji architektonicznych na świecie. Znane jest głównie z realizacji wielkokubaturowych obiektów oraz z propagowania i inicjowania nowatorskich rozwiązań z zakresu architektury użyteczności publicznej, przede wszystkim projektów drapaczy chmur. Wśród realizacji tej pracowni znajduje się większość spośród najwyższych budynków na świecie, min. wzniesione w Chicago wieże John Hancock Centre oraz Willis Tower (dawniej Sears Tower), a także oddany do użytku przed dwoma laty najwyższy budynek planety, wieżowiec Burj Khalifa w Dubaju. SOM posiada kilkanaście rozsianych po całym świecie oddziałów. Jednym z nich jest biuro w San Franciso, w którym pracuje Craig W. Hartman główny autor projektu katedry w Oakland. Ten doświadczony architekt ma swoim koncie kilka spektakularnych realizacji, spośród których na szczególną uwagę zasługuje gigantyczna bryła terminalu lotniska w San Francisco.     

 

Nowa katedra w Oakland nosi wezwanie Chrystusa – Światła. Motywem przewodnim koncepcji inwestor wspólnie z architektem uczynili światło, a więc jeden z najbardziej czytelnych symboli religii chrześcijańskiej. Światło, które ma za zadanie wyrażać obecność sacrum, symbolizuje także nadzieję jaką powstanie świątyni ma przynieść zniszczonemu w trzęsieniu ziemi miastu. Oakland, które boryka się od pewnego czasu z problemem bezrobocia i przestępczości zyskało w nowej katedrze ważne narzędzie służące rewitalizacji przestrzeni miejskiej wspomagające nowe komercyjne inwestycje, które w ciągu ostatnich lat zdążyły już powstać w pobliżu świątni.

 

Katedra znajduje się na obszernej działce w samym sercu miasta. Z trzech stron otoczona jest wysoką zabudową biurową, a z czwartej otwiera się ku panoramie jeziora Lake Meritt, przy którym rozciąga się centralna część Oakland. Całość zrealizowanej zabudowy obejmuje ponad 23 tysiące m2. Budżet, który wyniósł 190 mln USD umożliwił wzniesienie wysokiej na ponad 43 metry jednoprzestrzennej konstrukcji z drewna i szkła, która może pomieścić 1500 osób. Dążąc do uniknięcia skutków ewentualnego trzęsienia ziemi projektanci usytuowali całość budowli na specjalnej podstawie wspartej na stalowych trzpieniach, które uniemożliwiają przesuwanie się konstrukcji. Dolna część założenia  mieści w sobie parking dla ponad 200 samochodów. W pobliżu katedry znajdują się także budynki parafii, w tym centrum konferencyjne z salą dla 500 gości. Całość tworzy jeden, wspólny układ przestrzenny, który przypomina swoim kształtem plan średniowiecznych klasztorów. W jego centralnej części umiejscowiono prostokątny zielony dziedziniec, przy którym znajdują się  poszczególne budynki.

 

Głównym elementem założenia jest gmach świątyni, który swoim kształtem przypominać może zwężającą się ku górze, gigantyczną szklaną koronę lub indiański wigwam. Odwołując się do idei soboru watykańskiego II autorzy projektu katedry w Oakland postanowili wznieść budowlę na planie centralnym, mającym służyć bliższej integracji wiernych wokół ołtarza. Katedra w swojej podstawie powiela motyw tzw. „rybiego pęcherza”, a więc sięgającego czasów antyku chrześcijańskiego symbolu przypominającego kształt ryby. Świątynia, której architektura świadomie wykorzystuje nowoczesne materiały budowlane, w warstwie bryły i symboliki odwołuje się do najdawniejszych pokładów tradycji religijnej operując czytelnymi analogiami i formami. Wykorzystanie takich zabiegów, zdaniem Craiga W. Hartmana ma nadać budynkowi charakter ponadczasowy, wyrażający przekaz religijny zarówno dziś jak i za setki lat.

 

Konstrukcję katedry tworzą dwa rzędy wysokich, gęsto rozstawionych filarów wykonanych z twardego drewna rosnącej w Kalifornii daglezji. Oba rzędy zwężają się ku górze. Filary wewnętrznego kręgu są zakrzywione po łuku. Podkreślają one dynamikę wnętrza, które budzi skojarzenia z przestrzenią kopuły lub ostrołukowej budowli gotyckiej. U szczytu zostały połączone jasnym płaskim stropem, który powiela swoim kształtem motyw „rybiego pęcherza” i odbija światło wpadające do środka. Chcąc zabezpieczyć wnętrze przed nadmierną penetracją światła dziennego architekci połączyli filary wewnętrznego kręgu poprzecznymi, drewnianymi płycinami, dzięki którym wnętrze nabiera przytulnego, skłaniającego ku kontemplacji charakteru. Filary zewnętrznego kręgu są proste i wyrastają ponad pozostałe elementy konstrukcji tworząc ażurowe, ekspresyjne zwieńczenie bryły. Od zewnątrz kościół pokryto ponad 1000 wzmocnionych ceramiczną perforacją szklanych paneli. Ich zimna, niebieska barwa kontrastuje z ciepłym kolorem drewna we wnętrzu.

 

Plan w kształcie „rybiego pęcherza” wyznacza główną oś kompozycyjną świątyni, którą podkreślono umieszczając na jej przeciwległych końcach portal wejściowy oraz ołtarz. Projektanci postanowili skrócić bryłę na końcach i odsłonić ażurowy przekrój przez podwójną konstrukcję świątyni, tak aby pełniła ona rolę spektakularnej dekoracji. Wygięte filary wewnętrznego kręgu stykają się u szczytu tworząc w elewacji kształt dłoni złożonych w geście modlitwy. Zdaniem inicjatorów budowy można się w nim także dopatrzyć kształtów greckich liter alfa i omega, a więc kolejnych odniesień do tradycji chrześcijańskiej i treści Pisma Świętego.

 

We wnętrzu, za ołtarzem opisywaną przestrzeń wypełniono specjalną dekoracją z perforowanego aluminium, na której umieszczono reprodukcję rzeźby przedstawiającej Chrystusa, pochodzącej z portalu katedry w Chartres. Przywołanie tego surowego, gotyckiego wizerunku Chrystusa w nowoczesnym wnętrzu katedry w Oakland stanowiło niezwykle udany zabieg dekoracyjny i symboliczny. Jeszcze raz, połączono tym sposobem nowoczesność z tradycją i korzeniami chrześcijaństwa. Umieszczona na aluminium, wysoka na ponad 17 metrów dekoracja zawiera także 94 tysiące niewielkich otworów perforacji, przez które światło wpada do wnętrza. Światło przebijające się wąskimi strumieniami przez obraz Chrystusa nadaje niemalże mistyczny charakter przestrzeni świątyni. Tym sposobem katedra p.w. Chrystusa – Światła formalnie odzwierciedla swoje przesłanie.

 

Warto podkreślić, że światło, które w ciągu dnia przedostaje się poprzez drewnianą ażurową konstrukcję nadaje wnętrzu katedry ciepły i łagodny charakter. W nocy, kiedy wydobywa się na zewnątrz powoduje, że budowla przypomina monstrualny kryształ lub kamień szlachetny. Efekt wzmacnia bliskie sąsiedztwo jeziora, w którego tafli odbija się budynek.  Już podczas budowy, ta wielowątkowa, skomplikowana konstrukcja stanowiła atrakcję Oakland. Obecnie pełni rolę dumy i atrakcji architektonicznej, przyczyniając się także do rewitalizacji przestrzeni publicznej centrum miasta, skłaniając komercyjnych inwestorów do wznoszenia nowych budynków publicznych w jej otoczeniu.

 

Biuro SOM od początku swojej aktywności słynęło z doświadczenia w posługiwaniu się wyrafinowaną technologią. Od pewnego czasu firma ta jest także silnie zaangażowana w promowanie nowych technologii budowlanych, które służą ochronie środowiska poprzez redukcję zużycia energii. Przykład takiego nowatorskiego rozwiązania stanowi system wentylacji katedry w Oakland. Współcześnie, w projektowaniu technologii pasywnych chętnie wykorzystywane są tradycyjne, znane od wieków sposoby dystrybucji energii cieplnej. W miejsce pożerających prąd oraz generujących hałas wentylatorów architekci wykorzystują rozwiązania oparte na zasadach wentylacji grawitacyjnej. W katedrze w Oakland chłodne powietrze dostaje się do środka poprzez nawiew umieszczony w podłodze. Po podgrzaniu w nasłonecznionym wnętrzu migruje do góry, gdzie znajduje ujście u podstawy stropu. Aby grawitacyjny przepływ powietrza w ogromnej kubaturze nie uległ zaburzeniu opracowano oryginalny system stopniowego podgrzewania szklanych elewacji. Tym sposobem katedra w Oakland jest przyjazna zarówno dla środowiska społecznego, ale i naturalnego.

 

Katedra p.w. Chrystusa-Światła w Oakland to budowla, która odzwierciedla najnowsze trendy w budownictwie sakralnym. Jej architektura pełna jest nowoczesnych rozwiązań technologicznych i kompozycyjnych. Równocześnie jej awangardowy wyraz został złagodzony poprzez użycie naturalnych materiałów oraz poprzez niezwykle ciekawy sposób refleksji nad językiem religii. Symbole wyrażające chrześcijaństwo od dwóch tysięcy lat, zostały tutaj wprowadzone poprzez kształt elementów konstrukcji oraz filozofię oświetlenia wnętrza. Subtelny i nienarzucający się sposób posługiwania tą symboliką czyni z opisywanej świątyni projekt uniwersalny i ponadczasowy.

 

 

Michał Wiśniewski