Renowacje zabytkowych budowli sakralnych z REMMERSEM
Piękno jest autentyczne!
Harmonia bryły kościoła, porządek układu cegieł, kolor i faktura tynku, piękno rzeźb i fresków a nawet ślady narzędzia pozostawione przez rzemieślnika na kamieniu, te i wiele innych cech świadczą o urodzie zabytku. Piękno to więcej niż uroda. Miliony ludzi pokonuje ogromne odległości, aby doświadczyć kontaktu z prawdziwym pięknem świątyń i klasztorów.
Stosowane materiały powinny pozwolić na właściwe dobranie ich do konkretnego zadania zgodnie z zasadą, że „każdy obiekt jest indywidualnym problemem do rozwiązania”.
Na rynku pojawiają się wciąż nowe, wyspecjalizowane produkty i technologie. Stawia to niejednokrotnie księży, wykonawców i projektantów przed koniecznością stałego poszerzania wiedzy technologicznej. Istnieją firmy od lat zajmujące się tworzeniem kompletnych systemów hydroizolacji fundamentów budynków oraz renowacji ich elewacji. Remmers od 25 lat w Polsce i od ponad 70 w Europie, jest znanym producentem materiałów do renowacji architektury.
Od hydroizolacji do osuszania ścian!
Renowacja zabytkowych budynków powinna się rozpocząć od zapewnienia szczelności hydroizolacji fundamentów i piwnic!
Jednym z głównych przyczyn destrukcji cokołów budynków, tynków leżących powyżej jak też tynków wewnętrznych, jest woda przedostająca się z gruntu do fundamentów, niosąca zanieczyszczenia solne. Dla skutecznego zatrzymania wód opadowych i gruntowych napierających na ściany budynku zanurzone w glebie a także wód podciąganych kapilarnie przez fundament powinien być zastosowany sprawdzony system izolacji poziomej i pionowej. Remmers Kiesol C to preparat w kremie jest polecany do wykonywania izolacji poziomej w murach, prosty w stosowaniu i niezawodnie skuteczny w blokowaniu wody w osi muru. W przypadku wilgotnych piwnic często jedynym wyjściem jest wykonanie hydroizolacji pionowej, która zabezpieczy mur fundamentów i piwnic przez przesiąkaniem wody do wnętrza – tutaj swoje zastosowanie znalazł mineralny, ale i elastyczny produkt w postaci pasty, który skutecznie i szybko doprowadza do osuszenia piwnic.
Renowacja w poszukiwaniu utraconego piękna!
Każda renowacja elewacji składa się z trzech zasadniczych etapów: czyszczenia, naprawy uszkodzeń i uzupełnienia ubytków, a wreszcie zabiegów ochronnych. Każdy z tych etapów ma swoją specyfikę i wymaga odrębnego omówienia.
Delikatne czyszczenie
W zanieczyszczonym środowisku wielkomiejskim na elewacji tworzą się ciemne warstwy brudu. Jeżeli dodamy zielone zanieczyszczenia biologiczne, wykwity zaprawy wypłukiwanej przez wodę opadową, stare, osypujące się powłoki malarskie, czy graffiti wykonywane na murach, możemy stwierdzić, że prawie każda odnawiana elewacja kościoła wymagać będzie zabiegu czyszczenia.
Podczas czyszczenia elewacji konieczne jest usunięcie szkodliwych i szpecących nawarstwień, pod warunkiem pozostawienia w stanie możliwie niezmienionym pierwotnej powierzchni materiału. Elewacja „przeczyszczona” z uszkodzeniami i zatarciem faktury powierzchni, zaokrągleniami ostrych krawędzi, z cegłami pozbawionymi naturalnego spieku, to częsty błąd w trakcie czyszczenia.
Usuwanie nawarstwień powierzchniowych metodą strumieniowania jest coraz powszechniej stosowane do czyszczenia zabytkowych elewacji. Po latach doświadczeń i często zniszczeń spowodowanych zbyt agresywnym czyszczeniem tą metodą, wprowadzono na rynek urządzenie do delikatnego piaskowania – Remmers Rotec. Nowością jest turbina w dyszy wylotowej, która kieruje ścierniwo stycznie do powierzchni ułatwiając odspojenie brudu, bez powodowania zniszczeń podłoża.
Inną metodą ograniczenia ilości wody używanej do czyszczenia, jest posługiwanie się gorącą parą wodną lub czyszczenie chemiczne specjalistycznymi pastami do czyszczenia elewacji. Chemiczny środek czyszczący w postaci pasty, zamiast roztworu, nie przeniknie do objętości porów materiału, ale pozostanie na jego powierzchni, czyli tam, gdzie jest potrzebny. Po wymaganym okresie oddziaływania, pasta zostanie szybko spłukana wodą. Oszczędność w zużyciu środka czyszczącego i mała ilość wody wprowadzonej do murów to zalety czyszczenia pastami. Powszechne zastosowanie na polskim rynku konserwatorskim znalazł preparat Remmers Clean FP. Służy do usuwania czarnych nawarstwień z cegieł i piaskowców. Cienką warstwę pasty nanosimy na czyszczoną powierzchnię, pozostawiamy na około 5 minut i spłukujemy ciepłą wodą.
Nieinwazyjne czyszczenie wnętrz
Aby usunąć kurz i tzw. kopeć, czyli tłusty brud pochodzący ze świeć ze ścian kościoła nie trzeba używać wody ani środków chemicznych! Można oczyścić ściany, rzeźby i sztukaterie z kamienia i cegły metodą peel-off, znaną we współczesnej kosmetyce. Na podłoże należy nałożyć warstwę Remmers Arte Mundit Eco – modyfikowanego kauczuku lateksowego a następnego dnia zerwać powstałą błonę wraz z przywartym brudem. Metoda nie powoduje powstawania zanieczyszczeń - zapylenia, hałasu, zawilgocenia ani intensywnych zapachów, A więc można użytkować kościół, równolegle go oczyszczając!
Naprawy i uzupełnienia ubytków
Konserwacja i rekonstrukcja w renowacji stanowią ważną część programu renowacji wątków ceglanych lub kamiennych. Firmy specjalizujące się w tym zakresie starają się o zaoferowanie wykonawcom odpowiednich „narzędzi” technologicznych, którymi można posłużyć się do rozwiązania zróżnicowanych problemów występujących w trakcie wzmacniania osypujących się kamieni, tynków i cegieł jak też w zakresie wypełnienia ubytków.
Każdy wykonawca prac renowacyjnych na zniszczonej elewacji bardzo szybko stanie przed problemem; które z jej elementów uznać za uszkodzone nieodwracalnie i usunąć, a które poddać wzmocnieniu i naprawie?
Współczesna tendencja jest oczywista, zachować jak najwięcej oryginału, bez zmiany wyglądu i właściwości, zwłaszcza, jeżeli dekoracja ma wysoką wartość zabytkową i historyczną.
Aby naprawić najpierw trzeba wzmocnić!
Zabieg strukturalnego wzmacniania osłabionego, pozbawionego pierwotnego spoiwa kamienia polega na nasyceniu go płynnymi związkami estrów kwasu krzemowego Remmers KSE, znanymi także pod nazwą Steinfestiger. Należy zaznaczyć, że estry kwasu krzemowego są obecnie jedynymi polecanymi preparatami wzmacniającymi zalecanymi do konserwacji nawet najcenniejszych zabytków rzeźby kamiennej, detalu kamieniarskiego, wątków ceglanych i tynków o wysokiej wartości artystycznej
Dla uzupełniania ubytków w kamieniu i cegle powszechnie są stosowane gotowe masy wybarwione na kolor uzupełnianego podłoża. Renomowani producenci oferują produkty w wielu wariantach odcieni barwnych, ziarnistości i twardości jak np. Remmers RM. Dostarczane w workach, po zarobieniu z wodą, są nakładane na miejsca uszkodzone, w przypadku głębszych ubytków warstwowo. Produkt ten po związaniu cechuje niski poziom naprężeń wewnętrznych, jak i uziarnienie wypełniacza mineralnego zbliżone do drobnoziarnistej struktury kamienia lub cegły.
Z kolei zaprawy do spoinowania cegieł i kamieni cechuje po związaniu wysoka przyczepność do podłoża i względna elastyczność, tak, więc nie dochodzi do pojawiania się rys lub spękań.
Ochrona elewacji - to ochrona przed wodą!
Oczyszczenie elewacji, naprawa uszkodzonych tynków, renowacja elementów kamiennych, uzupełnienie ubytków cegieł i spoin nie mogą kończyć zabiegów renowacyjnych na elewacji zabytkowej świątyni. Bez przeprowadzenia odpowiednich zabiegów ochronnych, szczególnie w środowisku wielkomiejskim powierzchnia materiałów budowlanych szybko pokryje się nowymi nawarstwieniami korozyjnymi, pojawią się zniszczenia i uszkodzenia.
Zabezpieczenie budynku przed działaniem wody opadowej musi oczywiście objąć sprawne odprowadzenie wody rynnami i rurami spustowymi. Ważną rolę odgrywają prawidłowo wyprofilowane obróbki blacharskie elementów zalewanych wodą, takich jak parapety okienne i gzymsy. Te stosunkowo proste działania nie są jednak wystarczające.
Co to jest Funcosil?
Dla skutecznej ochrony całej powierzchni elewacji przed niepożądanym wnikaniem wód opadowych i wilgoci z powietrza konieczne jest wykonanie impregnacji hydrofobizującej. Polega ona na wprowadzeniu do przestrzeni porowatej materiału - środków chemicznych nadających mu właściwości odpychania wody – nie zwilżalności. Dopiero wprowadzenie dostatecznej ilości roztworu gwarantuje osiągnięcie odpowiedniej grubości strefy hydrofobowej i jej efektywnych właściwości. Hydrofobizacja materiałów stała się dzisiaj wyspecjalizowanym działem chemii budowlanej. Czołowi producenci mają w swych ofertach nawet kilkanaście preparatów różniących się rodzajem środka hydrofobizującego i zastosowanymi rozpuszczalnikami, dostosowanych do różnych materiałów występujących na elewacjach. Wygląd i kolor materiału nie ulega zmianie. Po zastosowaniu impregnatów Funcosil następuje istotne obniżenie wchłaniania szkodliwych substancji, zabrudzeń, ustaje zagrożenie porostami pojawiającymi się na wilgotnych podłożach, a suche ściany cechuje niska przewodność cieplna (oszczędzamy energię). Podobnie zastosowanie powłok silikonowych modyfikowanych wodnymi roztworami wosków mikrokrystalicznych stanowi ochronę elewacji przed graffiti i ułatwia ich usuwanie. Trzeba zaznaczyć, że koszt zabiegu hydrofobizacji można uznać za niewielki, biorąc pod uwagę osiągany długotrwały efekt ochronny.
Tynki na zasolone mury!
Na koniec trudno nie wspomnieć o dwóch najbardziej powszechnych sposobach dekoracji i ochrony elewacji przed wpływami atmosferycznymi, jakimi są tynki i powłoki barwne. Doskonałym przykładem mogą być solochłonne tynki „renowacyjne”. Po odcięciu dopływu wilgoci do ścian zastosowanie znajdują tynki wysokoporowate, gromadzące sole wydostające się ze ścian. Są to lekkie tynki, zawierające w swej strukturze przestrzenie, w których mogą gromadzić się sole wydostające się z zawilgoconych ścian. Tynki renowacyjne renomowanych firm poddawane są kontroli niezależnego instytutu badawczego, który nadaje im certyfikat, jakości oznaczony skrótem WTA. Specjalistyczne tynki renowacyjne Remmers SP Top White są trwałym i odpornym na zasolenie podłożem pod powłoki malarskie.
Farby na zabytkowe elewacje!
Innym przykładem wielostronnego „narzędzia” technologicznego są farby tzw. silikonowe oparte na spoiwie krzemoorganicznym o właściwościach hydrofobowych. Powstałe powłoki, tak jak bezbarwne powłoki hydrofobowe, cechuje wysoka przepuszczalność pary wodnej i dwutlenku węgla, wysoki stopień ochrony podłoża przed wnikaniem wody opadowej i brudzeniem, jak i trwałość wynoszącą wg badań w Europie Zachodniej 15 lat i więcej. Odmianą farb silikonowych są farby silikonowo-wapienne Remmers Color LA Historic o charakterze półprzeźroczystym - laserunkowym. Umożliwia to w razie potrzeby odejście od kryjącego położenia powłoki barwnej na rzecz podejścia konserwatorskiego, scalającego jedynie w niezbędnym stopniu naturalnie zmienioną i zróżnicowaną powierzchnię elewacji.
Stare technologie w nowej odsłonie!
Czysty, biały wodorotlenek wapnia poprzez opatentowany proces technologiczny poddawany jest rozdrobnieniu na mikrocząsteczki, dzięki czemu przyjmuje postać wodnej dyspersji wapiennej. Ma ona kilkakrotnie przyspieszone wiązanie, zwiększoną odporność na kredowanie, wytrzymałość na odrywanie. Farby i zaprawy oparte na wapnie dyspergowanym są stosowane, jako materiały do konserwacji sztukaterii i polichromii we wnętrzach kościołów. Efekt plastyczny, harmonia z oryginałem i absolutna neutralność dla obiektu stawiają tego typu materiały wapienne, jako najlepsze obecnie dostępne na rynku.
Gospodarz świątyni, właściciel, lecz także architekt, projektant, konserwator posiadając świadomość wartości autentyzmu i doskonaląc znajomość współczesnych technologii renowacyjnych, mogą lepiej odpowiedzieć na potrzeby poddanego renowacji zabytkowego obiektu. Piękna powstającego często przez wieki, wysiłkiem całych pokoleń.
mgr Jacek Olesiak
konserwator dzieł sztuki
Remmers Polska Sp. z o.o.