Witraże w obiektach sakralnych
Witraże w obiektach sakralnych pełnią funkcje przeszklenia izolującego wnętrze od otoczenia, stanowią jego elementy ozdobne oraz wprowadzają w przestrzeń obiektu treści sakralne, patriotyczne.
Wartości Izolujące witraży stanowiących jedyne przeszklenie – bo taki sposób montażu stosowany był dawniej – były znikome ponieważ zarówno pojedyncze warstwy szkieł jak i zastosowany do ich łączenia ołów mają stosunkowo duży współczynnik przewodzenia ciepła. Ponadto z upływem czasu głownie pod wpływem wiatru a także w związku z częstymi i dużymi zmianami temperatury następowała ich deformacja oraz rozszczelnienie połączeń szkło – ołów w stopniu umożliwiającym nie tylko przepływ powietrza ale również przedostawanie się wody.Takie warunki pracy witraży powodowały również ich szybkie niszczenie. W celu polepszenia właściwości izolacyjnych okien oraz zabezpieczenia witraży przed czynnikami atmosferycznymi – głównie wiatrem- zaczęto montować przed witrażami (patrząc od zewnątrz) dodatkowe szyby. To rozwiązanie konstrukcyjne radykalnie poprawiło zarówno izolacje termiczną obiektu jak i ochronę witraży przed niszczeniem. Obecnie wymagania dotyczące izolacji termicznej obiektów oraz oczekiwania komfortu termicznego osób w nich przebywających wzrosły na tyle, że takie rozwiązanie jest już niewystarczające. W nowo wybudowanych obiektach najczęstszym rozwiązaniem konstrukcji okien jest rama z minimum jednokomorową szybą zespoloną + witraż montowany w różnych konfiguracjach. Od kilku lat coraz bardziej powszechnym sposobem montowania witraży jest zamykanie ich wewnątrz szyb zespolonych. Rozwiązanie to gwarantuje zarówno bardzo dobre parametry termiczne okna jak i niemożliwą w poprzednich sposobach montażu ochronę witraży przed niszczeniem.
Wartości artystyczne witraży zależą przede wszystkim od projektanta. Tematyka to wynik wspólnych ustaleń między projektantem i inwestorem. ale na końcowy efekt estetyczny wpływ ma również bezpośredni wykonawca witraży. Zasoby szkieł pracowni witraży (ilość kolorów} ich dobór, umiejętności i doświadczenie pracowników przy kopiowaniu projektu, krojeniu szkła, malowaniu i oprawianiu witraży w sposób istotny wpływają na ich końcowy wygląd i jakość. Najczęściej montowane w kościołach i kaplicach są witraże figuralne przedstawiające postaci kultu. W związku z tym ich treść jest jednoznaczna. Różny jest natomiast sposób przedstawiania postaci. Każdy projektant ma swój charakterystyczny sposób malowania. Bardzo często wykonywane są witraże przedstawiające postaci a zwłaszcza ich twarze w sposób bardzo realistyczny lub nawet „fotograficzny”(fot 1). W takim przypadku to właśnie wizerunek postaci tworzy atmosferę witraża. Są również projektanci przedstawiający postacie w sposób mniej realistyczny skupiając się głownie na kolorystyce szkieł i grafice którą tworzą profile ołowiowe mocujące szkła. wtedy to właśnie kolorystyka jest odpowiedzialna za wrażenia doznawane podczas ich oglądania (fot. 2 i 3). W obiektach sakralnych zwłaszcza starych, nastrój skupienia i modlitwy tworzony jest przez polichromie, obrazy, rzeźby a witraże stanowią jedynie kolejny element ich wystroju. Rzadko spotyka się kościoły których jedynym uzupełnieniem architektury są witraże. Należy do nich kościół p.w. Nawiedzenia N.M.P w Krakowie na Rżące. Artysta, prof. Wincenty Kućma zaprojektował tam niefiguralne witraże pod wspólnym tytułem „Magnificat” zamieniając pierwsze słowa tego kantyku „Wielbi dusza moja Pana” w kolorowe światło. Witraże „pomalowały” białe ściany zmieniającym się zależnie od warunków zewnętrznych światłem tworząc zamkniętą odizolowaną od otoczenia przestrzeń sprzyjającą modlitwie i refleksji. Ponadto odbijający się w posadzce obraz witraży stwarza wrażenie zawieszenia wnętrza w przestrzeni pogłębiają wrażenie mistycyzmu tego miejsca (fot. 4, 5 i 6 ).
Przedstawione powyżej uwagi na temat różnorakich funkcji jakie spełniają witraże w obiektach sakralnych jedynie sygnalizują część zagadnień które należy brać pod uwagę decydując się na montaż witraży w kościele. Wieloletnie doświadczenie i współpraca z wybitnymi artystami projektującymi wykonywane przez nas witraże pozwala nam służyć radą w początkowym etapie planowania montażu witraży oraz wykonywać je w sposób gwarantujący funkcjonalność i wysokie walory artystyczne.
Maciej Szwagierczak
Pracownia Witraży TESTOR
Kraków
